Wat zit er achter de gebeeldhouwde dieren in Noorse kerken?

De sobere kerken in Noorwegen zijn een lust voor het oog. Gebouwd op kolommen (grote houten palen) en met een karakteristiek dak is het nu bijna uniek in de wereld. Maar deze kerken zijn meer dan alleen een toeristische attractie – ze vertellen het verhaal van een tijd waarin het land zich bekeerde van het Scandinavische geloof tot het christendom.

Toen Noorwegen onafhankelijk werd in de negentiende eeuw, na de “400 jaar nacht” geregeerd onder de heerschappij van Denemarken, probeerden de Noren hun nationale culturele erfgoed te herontdekken en vonden het in sobere kerken. Historici uit die tijd zeiden dat het uniek was, en gebeeldhouwde dieren zijn ook uniek.

Maar ze hebben misschien maar half gelijk, zegt postdoctoraal onderzoeker Margaret Serstad Andas van de Noorse Universiteit voor Wetenschap en Technologie (NTNU), die een onderzoeksproject leidt naar nuchtere kerken.

“Staafkerken waren ooit de belangrijkste focus van het onderzoek naar Noorse historische kunst omdat nationalisme belangrijk was”, zegt Andås.

“Maar de tijden zijn veranderd. Nationalisme als onderwerp is problematischer geworden, en tegelijkertijd beginnen we ons af te vragen hoe Noors deze gebouwen werkelijk zijn. Een deel van mijn project is om een ​​nieuw licht te werpen op sobere kerken.”

Wat de vraag oproept: hoe onderscheidend zijn de sobere kerken en motieven echt heidens Noors?

Het meeste onderzoek naar sobere kerken is gepubliceerd in het Noors of andere Scandinavische talen, en zelden in het Duits, waardoor het niet beschikbaar is voor andere onderzoekers en in wezen voortgaat met vroege bevindingen over kerken. Andås wil helpen om enkele van de misvattingen over kerken tegen te gaan en echte wetenschap toegankelijk te maken voor de wereld. Een deel van zijn werk concentreerde zich op de Urnes staafkerk, zoals hierboven beschreven.

“Met het Urnes-project wil ik duidelijk maken dat de parochiekerken een gemeenschappelijk Europees cultureel erfgoed weerspiegelen.” Hij voegt eraan toe dat het doel van het project is om ervoor te zorgen dat de vriendelijke kerken worden opgenomen in de Europese dialoog over middeleeuwse architectuur.

Het eerste deel van de studie omvat het identificeren van de geschiedenis van de kerk en haar elementen. Onderzoekers weten dat Urnes werd gebouwd in de jaren 1130, maar sobere kerken (en veel grote blokhutten) bevatten vaak hout van eerdere constructies. Dit hout kan worden gedateerd door een methode genaamd dendrochronologie, gebaseerd op de groei van de bomen.

Wanneer het een bijzonder droog of regenachtig jaar is, wordt deze informatie in de bomen bewaard. In de loop van de jaren hebben onderzoekers catalogi gemaakt van hoe ‘houten ringen er’ uit hebben gezien ‘van deze jaren, en als ze hout vinden met zichtbare ringen, kunnen ze teruggaan om te zien wanneer de boom is gekapt.

Uit peilingen blijkt dat het stamhoofd in Oren in de winter van 1131-1132 begon met het kappen van bomen voor de kerk. De kerk hergebruikt echter een poort van de vorige kerk, uit 1070. De oudste documenten dateren van Urnes dateren uit 765 en zijn het oudste Noorse kerkmateriaal dat met deze methode is gevonden.

Maar het portaal is bijzonder spannend.

“Veel van de slangen die ineengestrengeld zijn en de grote leeuw bij de poort aanvallen, veranderen in lelies”, zegt Andås.

Dit werd beschouwd als een klassiek Noors model, maar Indus denkt dat deze interpretatie niet echt correct is. Een andere onderzoeker van het project, Natalie le Luel, wijst op het belang van het over het hoofd geziene detail: de dieren bevinden zich in een hybride toestand en transformeren van slangen naar lelies. Hierin ziet Lou Lowell een ander motief: de lelie was in die tijd een symbool van verlossing, en dus lijkt het erop dat de krachten van het kwaad, de krachten van chaos, worden overwonnen door het goede. De onderzoekers merken ook op dat de draak, een ander symbool afgebeeld in Urnes, niet noodzakelijkerwijs is wat men eerder dacht.

“In de moderne tijd wordt de draak vaak afgebeeld als een representatie van het voorchristelijke Scandinavië, maar dat is totaal verkeerd”, zegt Andås.

De staafkerk van Urnes heeft overeenkomsten met kerken elders. Met de oude kunst uit de Vikingtijd en de weergave van dieren is het nog steeds vergelijkbaar met wat er elders is gebeurd.

Onderzoeker bij Urnes Griffin Murray heeft de Urnes-stijl buiten Scandinavië bestudeerd, vooral in Ierse kerken. De stijl van Urnes vertegenwoordigde een uitdrukkingsvorm die zich uitstrekte van de Baltische Zee in het oosten van Scandinavië tot aan Ierland.

De draak zelf is in voorchristelijke tijden volledig verloren gegaan in de Scandinavische kunst (waar vleugelloze slangen domineren). In deze context interpreteerde het onderzoeksteam de draak als een afbeelding van het kwaad in een christelijke context. Er wordt aangenomen dat andere dieren christelijke motieven vertegenwoordigen en als symbolen fungeren, zij het op een onconventionele manier.

“Het dier is een gestileerde leeuw, wat een centraal element is in de heraldiek uit de late Vikingtijd. Sierstad Andas zegt dat de leeuw als symbool van de heerser ook kan symboliseren dat Christus vecht tegen de machten van het kwaad.”

In het algemeen verwijst de nieuwe interpretatie naar Urne Church-kunst als een mooie verzameling christelijk handwerk, niet het heidendom, met een centraal thema in de strijd tussen goed en kwaad. Zeker, het was een ongebruikelijk soort christelijke kunst, maar desalniettemin christelijk.

“Binnen in de kerk sneden hoogopgeleide en continentale ambachtslieden een ketting van ongeveer vijftig versierde hoofdsteden, met leeuwen in acrobatische poses, draken, jachttaferelen, mannen met baarden en mannen die met leeuwen vechten”, zegt Serstad Andas.

Aangezien Noorse nuchtere kerken nog niet erg in de wetenschap zijn geïnteresseerd, is het zeer waarschijnlijk dat we de komende jaren meer over deze kerken zullen leren. Bijna duizend jaar na hun bouw kregen deze kerken nieuw leven.